Tijdelijke bescherming Oekraïners

De oorlog in Oekraïne zorgt voor de ontheemding van grote groepen van de Oekraïense bevolking. De ministers van Buitenlandse Zaken van de Europese Unie voerden daarom op basis van artikel 5 van Richtlijn 2001/55/EG een statuut van tijdelijke bescherming in.

Sinds 7 maart 2022 kunnen de ontheemden (Oekraïense onderdanen die in Oekraïne wonen, onderdanen van derde landen of staatlozen die internationale bescherming genieten in Oekraïne en hun familieleden) zich met hun identiteitsdocumenten aanbieden om tijdelijke bescherming aan te vragen in het registratiecentrum dat sinds 14 maart 2022 op de Heizel werd ondergebracht.

Voor de diensten burgerzaken is het belangrijk de huidige en nog te verschijnen informatie van overheidswege goed in te gaten te blijven houden:
- de website gemcom van de DVZ over het aanvragen van het nieuwe statuut, de aflevering van het attest van tijdelijke bescherming waarmee men zich naar de gemeente moet begeven en het afleveren van de bijlage 15 en de A-kaart met geldigheidsduur van 1 jaar
- de instructies van de Algemene Directie Identiteit en Burgerzaken (momenteel de Omzendbrief van 9 maart 2022 met aanvulling van 14 maart 2022 over de geldigheid van de A-kaart en het identiteitsbewijs voor buitenlandse kinderen onder de 12 jaar tot 4 maart 2023 en een nieuwe aanvulling verspreid op 29 maart 2022) die vooral belangrijk voor de aspecten van de inschrijving in het vreemdelingenregister op datum van het attest van tijdelijke bescherming, de woonstcontrole, het belang van het opvolgen van adreswijzigingen, de bijwerking van de verschillende informatietypes (o.a. gezinsbinding in een gastgezin)
- de Omzendbrief betreffende de controle van de kandidaat-huisvesters van personen die vluchten voor het gewapend conflict in Oekraïne (Belgisch Staatsblad, 8 april 2022).

Burgerzaken Vlaanderen stelt bijkomend deze kleine leidraad in de vorm van een eenvoudig stappenplan ter beschikking. Het is een handig overzicht dat kan helpen om de Oekraïners die zich aanbieden aan de loketten, hun familieleden in België of ook potentiële gastgezinnen reeds de nodige basisinformatie te bezorgen inclusief linken naar andere websites.

Informatie over de Oekraïense identiteitsdocumenten vind je in Prado, het Europees openbaar online register van authentieke reis- en identiteitsdocumenten. Ook bij AGII kan je een niet-exhaustief overzicht van Oekraïense identiteitsdocumenten raadplegen.

Specifieke aspecten in verband met de inschrijving
De Oekraïense onderdanen, derdelanders met internationale bescherming of erkend als staatloze in Oekraïne en hun familieleden worden ingeschreven in het vreemdelingenregister (IT 210 op de datum van het tijdelijk beschermingsattest) van de gemeente waar zij over opvanghuisvesting beschikken, dit na een positieve woonstcontrole. De gemeente levert dan ook de elektronische A-kaart af geldig tot 4 maart 2023 (einde geldigheid te berekenen vanaf de datum van de inwerkingtreding van het uitvoeringsbesluit van 4 maart 2022. In afwachting van de woonstcontrole en/of de afgifte van de A kaart wordt een bijlage 15 afgegeven, die 45 dagen geldig is.
Naast de afgifte van de A-kaart, kunnen de ouders of voogd voor hun kinderen onder de 12 jaar een identiteitsbewijs voor buitenlandse kinderen onder de 12 jaar krijgen als zij hierom verzoeken. Dit certificaat heeft dezelfde looptijd als de A-kaart.

Na aanmelding met het attest van tijdelijke bescherming bij de gemeente, dient er in principe een woonstcontrole te gebeuren. Als het gaat om een verblijf dat te kort is, zal er echter een onmiddellijke inschrijving gebeuren, zonder woonstcontrole.

Na een gebeurlijke positieve woonstcontrole kunnen de tijdelijk ontheemden op de gemeente van verblijf en het adres van de hoofdverblijfsplaats in het vreemdelingenregister worden ingeschreven, dit op datum van het attest. Voor de inschrijving onder IT 141 is een woningcode 061 gecreëerd die vanaf 29 maart actief is en waardoor tijdelijk ontheemden als apart huishouden worden ingeschreven. De reden van verblijf en de hoedanigheid van de persoon moeten worden ingevuld op tijdelijke bescherming en ontheemde, eveneens op datum van het attest.

Wat de registratie van de familiebanden betreft, werd beslist om een afstamming op aangifte te registreren. Hier zal een nieuwe code voor gecreëerd worden.

De burgerlijke staat kan geregistreerd worden op verklaring. Via Belpic liet het Rijksregister op 6 april 2022 weten dat de aanpassingen in het kader van IT120 (code 95-98, burgerlijke staat op verklaring) geactiveerd zijn. Er kan slechts 1 situatie voorkomen (laatste toestand). Opmerking: Indien in IT120 de code 96 (huwelijk op verklaring) wordt geregistreerd, moet in het IT141 de code 12 (niet verwant) worden geregistreerd. Het is niet de bedoeling om door middel van deze codes een historiek op te bouwen in het IT120. Andere informatie kan slechts toegevoegd worden nadat het dossier in orde werd gebracht (= reële codes BS).

Burgerzaken Vlaanderen vzw stelt zich vragen bij de afwikkeling in de praktijk van deze nieuwe set aan maatregelen. Is de nieuwe code voor de afstamming absoluut noodzakelijk gezien de reeds bestaande mogelijkheid om een onbepaalde afstamming te registreren (code 19)? Geldt de registratie van de afstamming en de burgerlijke staat bovendien enkel voor tijdelijk ontheemden? Dienen de verklaringen die als basis dienen voor deze registraties ondertekend en bijgehouden te worden en wat zijn concreet de rechtsgevolgen verbonden aan een dergelijke registratie?

Het attest van tijdelijke bescherming bevat inmiddels ook de geboorteplaats aangezien dit op niveau van de lokale besturen niet altijd kon achterhaald worden.

Tenslotte zal het soort huisvesting van de tijdelijk ontheemden ook een impact hebben op de inschrijving door de gemeente:
- Bij een particulier of andere accommodatie waar inschrijving op basis van de regelgeving mogelijk is: gewone inschrijving;
- In woonruimten die oorspronkelijk niet bedoeld zijn voor de domiciliëring van personen: voorlopige inschrijving;
- Voor tijdelijke, zeer kortdurende situaties (noodopvang): inschrijving op een OCMW-referentieadres is mogelijk.

Vanaf 7 maart 2022 werd ook de code 2.3.0 "Tijdelijke bescherming" van IT 202 (die informatie inzake de reden van het verblijf en het Rijksregisternummer van de persoon die het recht op gezinshereniging opent, bevat) van het Rijksregister geactiveerd om het voor de gemeenten mogelijk te maken een A-kaart af te geven aan de personen die de tijdelijke bescherming genieten. Deze code wordt geregistreerd op de datum van het attest.
De code 3 "Ontheemden" van IT 205 (die de categorie weergeeft waarin een bepaald persoon zich bevindt op het tijdstip van de inschrijving in het register waarin hij of zij werd opgenomen) werd eveneens op 7 maart 2022 geactiveerd. Deze informatie moet dus ook in het dossier van betrokkene(n) worden geregistreerd.

Uittreksels strafregister
Elke kandidaat-huisvester en alle meerderjarige personen die op het attest gezinssamenstelling van de kandidaat-huisvester staan, moeten worden verzocht een uittreksel uit het strafregister voor te leggen aan de gemeente of uitdrukkelijk machtiging te geven aan de gemeente om dit uittreksel te raadplegen. Bij gebrek aan het aanleveren van een uittreksel of machtiging zal de kandidatuur niet in aanmerking worden genomen. De gemeente neemt de kandidatuur niet in aanmerking in het geval van veroordeling voor strafbare feiten als bedoeld in de artikelen 322 tot en met 331bis, 347bis, 361 tot en met 363, 371/1 tot en met 389, 391quater tot en met 442quater en 454 tot en met 457 van het Strafwetboek, alsmede de bepalingen betreffende de bescherming van minderjarigen.

Meer info:
https://dofi.ibz.be/nl/themes/oekraine
https://www.agii.be/nieuws/oekraine-verblijfsmogelijkheden-en-rechtspositie-in-belgie
https://info-ukraine.be/nl/newsroom/tijdelijke-bescherming
https://www.vlaanderen.be/vlaanderen-helpt-oekraine