Donatie menselijk lichaamsmateriaal na overlijden
De huidige “verklaring van de wilsuitdrukking inzake wegneming en transplantatie van organen na overlijden” verdwijnt. In de plaats komt de “verklaring van donatie van menselijk lichaamsmateriaal na overlijden”.
Er zijn drie belangrijke veranderingen voor de gemeentebesturen:
1. vanaf 2 juni 2020 worden vier beslissingen inzake de donatie van lichaamsmateriaal na overlijden vastgelegd en geregistreerd
2. de verklaringen worden niet meer in het Rijksregister (geofficialiseerd in het KB van 22 maart 2021, BS 19/04/2021), maar worden vanaf 2 juni 2020 in een aparte toepassing “Verklaring donatie menselijk lichaamsmateriaal” geregistreerd
3. vanaf 1 juli 2020 kunnen burgers hun wil terzake niet enkel in de gemeente, maar ook bij de huisartsen of online via de website www.mijngezondheid.be (elektronische zelfregistratie) registreren.
1. Donatie van lichaamsmateriaal
De nieuwe “verklaring donatie menselijk lichaamsmateriaal” omvat voortaan vier beslissingen:
- orgaandonatie voor transplantatie: organen van een donor na overlijden wegnemen voor transplantatie bij mensen die hierop wachten
- donatie van menselijk lichaamsmateriaal voor transplantatie: weefsels en cellen van een donor na overlijden wegnemen voor transplantatie bij mensen die hierop wachten
- donatie van menselijk lichaamsmateriaal voor de vervaardiging van geneesmiddelen: lichaamsmateriaal (organen, weefsels, cellen en alles wat daaruit kan worden gehaald) van een donor na overlijden wegnemen om geneesmiddelen te maken
- donatie van menselijk lichaamsmateriaal voor onderzoek: lichaamsmateriaal (organen, weefsels, cellen en alles wat daaruit kan worden gehaald) van een donor na overlijden wegnemen voor wetenschappelijk onderzoek, zonder menselijke toepassing.
Opgelet: dit soort donatie is verschillend van het afstaan van een lichaam aan de wetenschap (via de universitaire faculteiten geneeskunde) waar het lichaam integraal wordt afgestaan.
Voor elke beslissing kunnen drie opties worden geregistreerd:
- verzet
- uitdrukkelijke toestemming
- intrekking van een eerdere wilsverklaring.
2. Procedure bij de gemeente
De registratie van de wilsverklaring gebeurt vanaf 2 juni 2020 uitsluitend in de applicatie “Verklaring donatie menselijk lichaamsmateriaal”, gemeenschappelijk beheerd door de FOD Volksgezondheid en het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten (FAGG).
De lokale beheerder, dit wil zeggen de lokale administrator die momenteel reeds verantwoordelijk is voor de toegang tot de online euthanasie-applicatie, verleent en beheert de toegang van de nieuwe applicatie. Vraag uw lokale beheerder om de nodige toegang te creëren tot de applicatie "Verklaring donatie menselijk lichaamsmateriaal" van de portaalsite van de Sociale Zekerheid voor het personeel van de dienst burgerzaken dat belast zal zijn met de registratie van de wilsverklaringen met betrekking tot de donatie van menselijk lichaamsmateriaal na overlijden.
Gemeenteambtenaren dienen steeds hun elektronische identiteitskaart te gebruiken om in te loggen via https://www.socialsecurity.be/site_nl/civilservant/Infos/commune/index.htm. De applicatie bevat een gebruikershandleiding.
Voorafgaand aan de registratie (klikken op “een aangifte indienen”), controleert de gemeenteambtenaar de identiteit van de persoon die de verklaring voor registratie voorlegt en of de verklaring conform is met het model bijgevoegd bij KB van 9 februari 2020.
Na bevestiging van de registratie genereert de applicatie een ontvangstbewijs. Dit moet afgedrukt worden en ondertekend door de gemeenteambtenaar. Het wordt aan de betrokkene overhandigd samen met het verklaringsformulier dat als basis voor de registratie werd gebruikt. Het originele formulier moet dus niet meer naar de FOD Volksgezondheid te worden verstuurd.
De transplantatiecentra of de beheerder van een bank van lichaamsmateriaal of een biobank hebben na het overlijden van een persoon die in aanmerking komt om organen of lichaamsmateriaal weg te nemen toegang tot de aldus gecreëerde databank.
3. Huisartsen en elektronische zelfregistratie
Vanaf 1 juli 2020 hoeven burgers niet meer noodzakelijk bij hun gemeentebestuur terecht voor de wilsverklaring. Zij kunnen zich ook registreren bij de huisarts of online via de website www.mijngezondheid.be. Het ontvangstbewijs wordt dan door de huisarts of de applicatie afgeleverd.
Minderjarigen en personen die niet in staat zijn hun wil alleen uit te drukken, kunnen geen gebruik maken van de elektronische zelfregistratie maar moeten zich steeds via het gemeentebestuur of hun huisarts registreren.
De link naar de website de website www.mijngezondheid.be kan vanaf 1 juli 2020 op alle gemeentelijke websites worden gebruikt om de elektronische zelfregistratie aan te moedigen.
Meer informatie
Model verklaring wegneming lichaamsmateriaal en organen.
Handleiding voor de gemeenteambtenaren.
Omzendbrief van 15 juni 2020 van het Rijksregister.
Wet van 13 juni 1986 betreffende het wegnemen en transplanteren van organen (gecoördineerde versie), in het bijzonder art. 10.
Wet van 19 december 2008 inzake het verkrijgen en het gebruik van menselijk lichaamsmateriaal met het oog op de geneeskundige toepassing op de mens of het wetenschappelijk onderzoek (gecoördineerde versie), in het bijzonder art. 10 en 12.
KB van 9 februari 2020 betreffende de registratie van wilsverklaringen over de wegneming van menselijk lichaamsmateriaal, met inbegrip van de organen, na overlijden (Belgisch Staatsblad, 19 maart 2020), met in de bijlage de modaliteiten waaraan de nieuwe wilsverklaring betreffende het wegneming van menselijk lichaamsmateriaal na de dood moet voldoen, namelijk:
Inleiding
De verklaring vermeldt dat, aangezien het wegnemen van menselijk lichaamsmateriaal onderworpen is aan een veronderstelde toestemming volgens de Belgische wetgeving, elke burger de mogelijkheid heeft om zich er tijdens zijn of haar leven tegen te verzetten of er uitdrukkelijk mee in te stemmen.
Er wordt ook vermeld dat, wanneer menselijk lichaamsmateriaal wordt afgenomen na de dood, gezondheidsgegevens worden bewaard en gebruikt voor elk doel dat relevant is voor het doel dat wordt nagestreefd voor de afname.Informatie met betrekking tot de persoon op wie de verklaring betrekking heeft en de eventuele derde aangever
De volgende gegevens betreffende de persoon op wie de verklaring betrekking heeft, moeten worden geregistreerd: naam en voornaam, geboortedatum en -plaats, adres, rijksregisternummer, geslacht, nationaliteit, burgerlijke staat. Enkel het rijksregisternummer wordt opgevraagd bij de declarant. De overige gegevens worden opgevraagd bij het Rijksregister. De declarant noteert evenwel, ter controle van de juistheid van het rijksregisternummer en de identiteit van de declarant, zijn naam en voornaam op het formulier.
Indien overeenkomstig artikel 10, § 2, van de wet van 13 juni 1986 betreffende het wegnemen en transplanteren verzet wordt aangetekend op naam van een derde persoon, worden de volledige naam, het rijksregisternummer van de persoon die zich namens een andere persoon uit en de hoedanigheid waarin hij namens anderen mag spreken, in de verklaring vermeld.Wilsuitdrukking wat betreft de verschillende soorten afnames van menselijk lichaamsmateriaal
Een korte beschrijving van elke soort afname van menselijk lichaamsmateriaal wordt aan de aangever verstrekt.
Wanneer de aangever ervoor kiest een eerdere wilsverklaring in te trekken, wordt hij ervan in kennis gesteld dat hij, bij gebrek aan een keuze, een standaarddonor is op grond van het beginsel van de veronderstelde toestemming zoals vastgelegd in artikel 10, § 2 van de wet van 13 juni 1986 betreffende het wegnemen en transplanteren van organen.
a) Wegneming van organen na de dood voor therapeutische doeleinden
o Verzet
o Uitdrukkelijke toestemming
o Intrekking van een eerdere wilsverklaring
b) Wegneming van weefsels en cellen na de dood voor therapeutische doeleinden
o Verzet
o Uitdrukkelijke toestemming
o Intrekking van een eerdere wilsverklaring
c) Wegneming van menselijk lichaamsmateriaal na de dood voor wetenschappelijk onderzoek (biobanken)
o Verzet
o Uitdrukkelijke toestemming
o Intrekking van een eerdere wilsverklaring
d) Wegneming van menselijk lichaamsmateriaal na de dood voor innoverende therapieën
o Verzet
o Uitdrukkelijke toestemming
o Intrekking van een eerdere wilsverklaring
Ter herinnering
De andere regels blijven bestaan, in het bijzonder:
- iedere persoon die in het bevolkingsregister of langer dan zes maanden in het vreemdelingenregister is ingeschreven kan een wilsverklaring laten registreren
- zonder wilsverklaring is men standaard donor
- minderjarigen die bekwaam worden geacht (men mag aannemen vanaf de leeftijd van ongeveer 12 jaar) kunnen een wilsverklaring afleggen: uitdrukkelijk toestemmen of verzet aantekenen
- ouders of voogd van minderjarigen die niet bekwaam zijn kunnen voor de minderjarige enkel verzet aantekenen
- een meerderjarige die niet bekwaam is kan enkel verzet laten uitdrukken door zijn wettelijke vertegenwoordiger, voorlopige bewindvoerder of bij gebreke daarvan een naaste verwant.